Μπορεί η Ευρωπαϊκή Ένωση να έχει θέσει στόχους για την εξόρυξη, την ανακύκλωση και τη διύλιση λιθίου, κοβαλτίου και άλλων μετάλλων που χρειάζεται για την πράσινη μετάβασή της, αλλά η έλλειψη νέων χρημάτων, το απαγορευτικό κόστος ενέργειας και οι τοπικές αντιπαραθέσεις θα μπορούσαν να τα καταστήσουν απρόσιτα.
Ως εκ τούτου, αναλυτές εκτιμούν ότι το μπλοκ πιθανότατα θα χρειαστεί να σφυρηλατήσει συνεργασίες που θα σπάσουν το ασφυκτικό μονοπώλιο της Κίνας στις προμήθειες ορυκτών.
Ο νόμος της ΕΕ για τις κρίσιμες πρώτες ύλες (CRMA) στοχεύει ότι έως το 2030 το μπλοκ θα εξορύσσει το 10% των αναγκών του για στρατηγικά ορυκτά, θα επεξεργάζεται το 40% και θα καλύπτει το 25% της ζήτησης από την ανακύκλωση.
Ωστόσο, τα έως τώρα στοιχεία δείχνουν ότι η Ευρώπη ενδέχεται να μην πιάσει τα ορόσημα αυτά.
Τα υλικά είναι απαραίτητα για τις μπαταρίες οχημάτων, τους μαγνήτες ανεμογεννητριών και άλλα προϊόντα καθαρής τεχνολογίας που θέλει να κατασκευάσει η ΕΕ. Ο CRMA στοχεύει να μειώσει την εξάρτηση του μπλοκ από την Κίνα, η οποία κυριαρχεί στην παγκόσμια επεξεργασία ορυκτών και έχει ήδη απειλήσει τον εφοδιασμό της ΕΕ με περιορισμούς των εξαγωγών.
Παράλληλα επιδιώκει την επιτάχυνση της χορήγησης αδειών έργων, οι οποίες για ένα ορυχείο θα πρέπει να είναι εντός 27 μηνών, από δυνητικά 10-15 χρόνια τώρα, αλλά παραμένουν άλλα εμπόδια.
Προκλήσεις της ευρωπαϊκής παραγωγής
Πριν από τέσσερις δεκαετίες, ένα εργοστάσιο επεξεργασίας σπάνιων γαιών στις ακτές του Ατλαντικού της Γαλλίας ήταν ένα από τα μεγαλύτερα στον κόσμο.
Ο σημερινός ιδιοκτήτης της Solvay) αγωνίζεται να επαναφέρει το εργοστάσιο στη La Rochelle στην παλιά του δόξα μετά από χρόνια μειωμένης παραγωγής, καθώς η Ευρώπη επιδιώκει να ενισχύσει την παραγωγή των ορυκτών που τροφοδοτούν τη μετάβαση στην πράσινη ενέργεια.
Η 76χρονη ιστορία του εργοστασίου είναι μια μικρογραφία των προκλήσεων που αντιμετωπίζουν η Ευρώπη και οι Ηνωμένες Πολιτείες καθώς προσπαθούν να αναστρέψουν τη μαζική μετανάστευση επεξεργασίας σπάνιων γαιών στην Κίνα που έλαβε χώρα πριν από περίπου 25 χρόνια.
Ενώ η παραγωγή σε αυτή την τοποθεσία έχει μειωθεί τις τελευταίες δεκαετίες, η Solvay επιδιώκει να αναβιώσει τις δραστηριότητές της για να καλύψει την αυξανόμενη ανάγκη για σπάνιες γαίες για μόνιμους μαγνήτες. Ωστόσο, η επίτευξη του στόχου της παροχής 20-30% της ευρωπαϊκής ζήτησης έως το 2030 φαίνεται φιλόδοξη. Η τρέχουσα παραγωγή και τα τρέχοντα έργα δεν επαρκούν για να καλύψουν το χάσμα μεταξύ της προβλεπόμενης προσφοράς και ζήτηση. Τα εμπόδια περιλαμβάνουν την αντίθεση του κοινού σε νέα ορυχεία, περιορισμένη χρηματοδότηση και συνεχή εξάρτηση από κινεζικές εισαγωγές.
Τις δεκαετίες του 1980 και του 1990, η παραγωγή από το εργοστάσιο στη La Rochelle έθεσε το σημείο αναφοράς για τις παγκόσμιες τιμές σπάνιων γαιών. Τώρα προμηθεύει 4.000 μετρικούς τόνους ετησίως διαχωρισμένα οξείδια σπάνιων γαιών, ένα κλάσμα των 298.000 τόνων που αντλήθηκαν από την Κίνα πέρυσι.
Επιπλέον, η μέτρια απόδοση της Solvay επικεντρώνεται στο είδος των επεξεργασμένων σπάνιων γαιών που χρησιμοποιούνται για καταλύτες αυτοκινήτων και ηλεκτρονικά, όχι στο είδος που απαιτείται για τους μόνιμους μαγνήτες που χρησιμοποιούνται στα ηλεκτρικά οχήματα (EV) και την αιολική ενέργεια. Η Solvay λέει ότι θα αρχίσει να τα παράγει μέχρι τον επόμενο χρόνο.
Σημασία των σπάνιων γαιών για την ενεργειακή μετάβαση
Οι σπάνιες γαίες εξαιτίας της σύνθεσής τους έχουν μεγάλη ανοχή στις υψηλές θερμοκρασίες και έτσι βρίσκουν εφαρμογή και χρησιμοποιούνται ευρέως στην υψηλή τεχνολογία, από τα κινητά τηλέφωνα και τα τάμπλετ, έως τις μπαταρίες των ηλεκτρικών αυτοκινήτων και τα αμυντικά πυραυλικά συστήματα. Επί του παρόντος, οι πόροι, ο εφοδιασμός και η πενιχρή παραγωγή των «πράσινων» μετάλλων στην Ευρώπη και στον δυτικό κόσμο δεν είναι αρκετοί για να καλύψουν την έκρηξη που θα σημειώσει ο κλάδος μέχρι το 2050.
Αξίζει να σημειωθεί ότι, με βάση τα σημερινά δεδομένα, η Ευρώπη έχει πλούσια αποθέματα σπάνιων γαιών. Εξάλλου, η σπανιότητα των σπάνιων γαιών δεν σχετίζεται με τη συχνότητά τους στη φυσική τους μορφή, όσο με τη δυσκολία εξόρυξής τους. Μία από τις περιοχές με σημαντικά πεδία αυτών των χημικών στοιχείων είναι η Σκανδιναβία. Υπάρχουν ήδη προτεινόμενα έργα σε Σουηδία και Φινλανδία, τα οποία όμως καθυστερούν εξαιτίας των προαναφερθέντων δυσκολιών. Από την άλλη, η Νορβηγία ανακοίνωσε προ ολίγων ημερών την έναρξη εξορύξεων βαθέων υδάτων στον Αρκτικό Ωκεανό, με τις σπάνιες γαίες να αποτελούν μία από τις πρώτες ύλες που θα εξορυχθούν.
Αναλύοντας τους στόχους
Ωστόσο, η έλλειψη έργων εξόρυξης και οι αργές διαδικασίες αδειοδότησης υπονομεύουν αυτές τις φιλοδοξίες. Για παράδειγμα, το έργο Norra Karr στη Σουηδία βρίσκεται σε αναμονή για δέκα χρόνια λόγω περιβαλλοντικών ανησυχιών. Οι παράγοντες του κλάδου υπογραμμίζουν επίσης την ανάγκη για περαιτέρω ενοποίηση της εφοδιαστικής αλυσίδας. Επί του παρόντος, λίγα ευρωπαϊκά έργα καλύπτουν ολόκληρη τη διαδικασία, από την εξόρυξη έως την παραγωγή μετάλλων και κραμάτων. Η Neo Performance Materials, για παράδειγμα, αναπτύσσει ένα εργοστάσιο μόνιμων μαγνητών στην Εσθονία, αλλά η παραγωγή παραμένει περιορισμένη σε σύγκριση με τις προβλεπόμενες ανάγκες.
Προοπτικές και πιθανές λύσεις
Όπως επισημαίνει το energynews.pro, για να επιτύχει τους στόχους της, η Ευρώπη πρέπει όχι μόνο να αυξήσει την παραγωγή σπάνιων γαιών, αλλά και να ενισχύσει τις ικανότητές της ανακύκλωσης και επεξεργασίας. Η υποστήριξη από τις κυβερνήσεις και τις αυτοκινητοβιομηχανίες θα είναι κρίσιμη για να καταστούν αυτά τα έργα οικονομικά βιώσιμα. Πρωτοβουλίες όπως η επιτάχυνση των διαδικασιών αδειοδότησης και η αύξηση των επενδύσεων στην έρευνα και την ανάπτυξη θα μπορούσαν να βοηθήσουν στην αντιμετώπιση αυτών των προκλήσεων. Παρά τα εμπόδια, ορισμένοι ειδικοί παραμένουν αισιόδοξοι.
Ο αντιπρόεδρος της Σουηδίας Έμπα Μπους είπε ότι η Σουηδία θα μπορούσε να ηγηθεί αυτής της πρωτοβουλίας στην Ευρώπη. Επιπλέον, εταιρείες όπως η Solvay και η Neo Performance Materials συνεχίζουν να αναπτύσσουν έργα με στόχο την ενίσχυση της ευρωπαϊκής παραγωγής σπάνιων γαιών. Ωστόσο, χωρίς συντονισμένη δράση και ουσιαστικές επενδύσεις, η ΕΕ κινδυνεύει να παραμείνει εξαρτημένη από την Κίνα για αυτά τα κρίσιμα υλικά.
Τα βασικά βήματα εφοδιασμού
Υπάρχουν τρία βασικά βήματα στην αλυσίδα εφοδιασμού σπάνιων γαιών προτού μπορέσουν να παραχθούν μόνιμοι μαγνήτες – εξόρυξη, διαχωρισμός στοιχείων και παραγωγή μετάλλων/κράματα (τα δύο τελευταία εμπίπτουν και τα δύο στο στόχο επεξεργασίας). Το Reuters συνέταξε προβλέψεις παραγωγής από εταιρείες και συνέκρινε αυτές με μια πρόβλεψη ζήτησης σε μια έκθεση δύο φορέων που χρηματοδοτούνται από την ΕΕ για να αξιολογήσει την πορεία του μπλοκ σε σύγκριση με τους στόχους του.
Σύμφωνα με την ανάλυση του Reuters, η ΕΕ πρόκειται να έχει ελάχιστη παραγωγή από ορυχεία σπάνιων γαιών έως το 2030 και παρομοίως υπάρχει μόνο ένα έργο στον τομέα μετάλλων και κραμάτων, το οποίο έχει χαμηλό περιθώριο κέρδους.
Το μπλοκ, ωστόσο, είναι πιθανό να επιτύχει έναν στόχο στον πιο προηγμένο τομέα του, τον διαχωρισμό, που θα δημιουργεί το 45% των αναγκών μέχρι το 2030.
Το τελικό στάδιο της εφοδιαστικής αλυσίδας – η παραγωγή μαγνητών από τα μέταλλα – δεν καλύπτεται από τους στόχους του νέου νόμου, καθώς είναι τελικό προϊόν, αλλά η παραγωγή της ΕΕ αναμένεται να καλύψει μόνο το 22% της αναμενόμενης ζήτησης έως το 2030, σύμφωνα με την ανάλυση του Reuters.
Η πτώση των τιμών
Η πτώση των τιμών των σπάνιων γαιών περιορίζει επίσης τις προοπτικές για νέα έργα εξόρυξης. «Στα τρέχοντα επίπεδα τιμών, τα περισσότερα ορυχεία απλά δεν είναι κερδοφόρα, οπότε πρέπει να υπάρξει υποστήριξη από τις κυβερνήσεις και τις αυτοκινητοβιομηχανίες», δήλωσε ο Daan De Jonge της συμβουλευτικής Benchmark Mineral Intelligence στο Λονδίνο. Οι εταιρείες της ΕΕ προετοιμάζονται επίσης να επωφεληθούν από τις τεράστιες δυνατότητες ανακύκλωσης για την προμήθεια κρίσιμων σπάνιων γαιών, αλλά θα χρειαστεί χρόνος προτού υπάρξει επαρκής προσφορά παλαιών ηλεκτρικών οχημάτων και ανεμογεννητριών για επεξεργασία.
[ΠΗΓΗ: https://energypress.gr/, της Ναταλίας Κοντώση, 3/7/2024]