Το κύριο προϊόν της ΛΑΡΚΟ είναι το σιδηρονικέλιο Όμως μέσα στο κράμα σιδηρονικελίου υπάρχει και ποσότητα κοβαλτίου που πάει χαμένη Η ΛΑΡΚΟ δεν έχει τη δυνατότητα να ξεχωρίσει το κοβάλτιο από το νικέλιο Αυτό σημαίνει ότι με τις σημερινές τιμές χάνει 70-100 εκατ. δολάρια ετησίως από τη μη εξαγωγή του κοβαλτίου
Η ΛΑΡΚΟ κλείνει φέτος 56 χρόνια πολυτάραχης ζωής. Όμως η κατάσταση στην οποία έχει περιέλθει η εταιρεία δεν αφήνει πολλά περιθώρια για εορτασμούς. Ο κίνδυνος να κλείσει το εργοστάσιο που για δεκαετίες πρόσφερε εργασία σε χιλιάδες εργαζομένους και ήταν η μεγάλη πηγή σκληρού συναλλάγματος για την Ελλάδα, είναι άμεσος. Τα προβλήματα της εταιρείας είναι μεγάλα και σύνθετα – αποτέλεσμα έλλειψα οράματος, και σχεδιασμού, αλλά και κακοδιαχείρισης.
Ένα βασικό πρόβλημα είναι η πολύπλοκη ιδιοκτησιακή δομή της εταιρείας. Η νέα ΛΑΡΚΟ προήλθε από τη χρεοκοπία και αναδιάρθρωση το 1989 της παλαιάς ΛΑΡΚΟ και ανήκει κατά 55,19% στο Δημόσιο (ΤΑΙΠΕΔ), 33,36% στην Εθνική Τράπεζα και 11,45% στη ΔΕΗ. Όμως» οι μέτοχοι της παλαιάς ΛΑΡΚΟ έχουν ακόμα απαιτήσεις πάνω στη νέα ΛΑΡΚΟ: έχουν εντολή κατάσχεσης του εργοστασίου και έχουν προσημειώσει όλα τα ακίνητα, γήπεδα και οικόπεδα. Αυτό σημαίνει πως αν το υπερταμείο επιχειρήσει να την πουλήσει, ουσιαστικά θα πουλήσει στοιχεία ενεργητικού που είναι υπό ιδιοκτησιακή αμφισβήτηση.
Επιπλέον, η ΛΑΡΚΟ επιβαρύνει σοβαρά το περιβάλλον με εκπομπές αιωρούμενων σωματιδίων από τα περιστροφικά καμίνια, ενώ τα ηλεκτροκάμινα παράγουν δύο εκατομμύρια τόνους σκουριά τον χρόνο, τα οποία ρίχνονται στον Ευβοϊκό κόλπο. Η σκουριά αυτή αποτελείται κυρίως από αδρανή υλικά, αλλά η νομοθεσία δεν προβλέπει τη ρίψη στη θάλασσα. Από το 2014 υπάρχει ένα είδος ανακωχής με την Ε.Ε. σχετικά με τις περιβαλλοντικές παρανομίες, αφού το σχέδιο που τότε είχε υποβληθεί προέβλεπε τα βάρη αυτά να τα επωμιστεί ο τυχερός αγοραστής της ΛΑΡΚΟ. Να σημειώσουμε πως η νομοθεσία καθιστά υπευθύνους για περιβαλλοντικές παρανομίες όχι μόνο το διοικητικό συμβούλιο της εταιρείας αλλά και τους μετόχους. Για τον λόγο αυτό είναι εξαιρετικά δύσκολο να βρεθεί αγοραστής για το εργοστάσιο της Λάρυμνας.
Χρέη και πρόστιμα
Η ΛΑΡΚΟ επιβιώνει λόγω ΔΕΗ, αφού το απλήρωτο ρεύμα έχει φτάσει στα 310 εκατ. ευρώ και συνεχίζει να αυξάνεται με ρυθμό 20-30 εκατ. ανά έτος. Δεν γνωρίζουμε πόσες προβλέψεις έχει εγγράψει η ΔΕΗ, αλλά η βιωσιμότητα της ΔΕΗ περνά και από τη ΛΑΡΚΟ. Η εταιρεία επίσης χρωστά 20 εκατ. περίπου στον Οργανισμό Ανασυγκρότησή Επιχειρήσεων (ουσιαστικά δηλαδή στο Δημόσιο), 30 εκατ. στην Τράπεζα Πειραιώς και 70 εκατ. στην παλαιά ΛΑΡΚΟ, για τα οποία έχει γίνει και η κατάσχεση.
Η Ε.Ε. έχει επιβάλει πρόστιμο ύψους 136 εκατ. ευρώ για παράνομες κρατικές ενισχύσεις και η Ελλάδα έχει καταδικαστεί από το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο γιατί δεν τις έχει ανακτήσει ακόμα. Το ενδιαφέρον είναι πως το Δημόσιο όταν τις έδινε, βεβαίωνε πως δεν παραβιάζουν την κοινοτική νομοθεσία περί κρατικών ενισχύσεων. Παρ’ όλα αυτά τιμωρήθηκε η ΛΑΡΚΟ που τα πήρε και όχι το Δημόσιο που διαβεβαίωνε γραπτώς πως δεν είναι παράνομες κρατικές ενισχύσεις.
Τα βασικά κόστη της ΛΑΡΚΟ είναι το ηλεκτρικό ρεύμα και το εργασιακό, που είναι επίσης μη ανταγωνιστικό (ετήσια δαπάνη 45 εκατ. ευρώ για 1.100 εργαζομέvous). Για να ανταποκριθεί στις τρέχουσες υποχρεώσεις πρέπει, σύμφωνα με σχετικούς υπολογισμούς, το νικέλιο να έχει τιμή άνω των 18.000 δολαρίων/τόνο και να αυξήσει την παραγωγή από 12.000 τόνους περίπου στους 20.000 τόνους τον χρόνο.
Η εταιρεία παρουσιάζει επίσης τεράστιες ελλείψεις σε πολλούς οργανωτικούς τομείς που για άλλες εταιρείες αυτού του μεγέθους είναι αυτονόητες (διοικητική δομή, υπηρεσίες ανθρωπίνου δυναμικού, διαδικασίες εσωτερικού ελέγχου κ.λπ.). Το πρόσφατο θανατηφόρο ατύχημα δείχνει πως ο τομέας ασφάλειας και υγείας των εργαζομένων χρειάζεται τουλάχιστον επανεξέταση και αυστηροποίηση.
Όλα αυτά τα προβλήματα, και πλήθος άλλων που προκύπτουν καθημερινά, οδηγούν στο κλείσιμο της εταιρείας. Αυτό στην ουσία είναι το σχέδιο που εκπονήθηκε το 2014 και που σύμφωνα με δημοσιεύματα θα εφαρμοστεί από τη νέα διοίκηση της εταιρείας.
Το σχέδιο αυτό προβλέπει την ξεχωριστή πώληση των μεταλλείων και τη χρεοκοπία της ΛΑΡΚΟ και τη μετέπειτα πώληση του εργοστασίου μέσω δημοπρασιών. Επίσης υπάρχει όρος για τον υπερθεματιστή του εργοστασίου να κάνει αντιπροσφορά για τα μεταλλεία και αντιστρόφως (ρήτρα «shoot out»).
Το πλεονέκτημα του σχεδίου αυτού είναι πως υπάρχουν μεγάλες πιθανότητες να αρθεί το πρόστιμο της Ε.Ε. προς τη ΛΑΡΚΟ αν δεν υπάρχει οικονομική συνέχεια μεταξύ της ΛΑΡΚΟ και του νέου αγοραστή. Το μεγάλο μειονέκτημα είναι πως οι δανειστές της (ΔΕΗ, Τρ. Πειραιώς κ.λπ.), οι συνεργαζόμενοι προμηθευτές, εγχώριοι και αλλοδαποί, και οι εργολάβοι που απασχολούνται στα εργοτάξια της εταιρείας, θα χάσουν τα χρήματά τους και θα χαθούν θέσεις εργασίας, αφού ακόμα και αν βρεθεί αγοραστής, δεν θα έχει καμία υποχρέωση να προσλάβει τους παλαιούς εργαζομένους. Ακόμα και αν υποθέσουμε πως τα ιδιοκτησιακά προβλήματα με τους μετόχους της παλαιάς ΛΑΡΚΟ θα λυθούν, ο νέος μέτοχος θα βρεθεί αντιμέτωπος με όλα τα περιβαλλοντικά προβλήματα, που απαιτούν επένδυση και χρόνο. Η λογική λέει πως ουδείς σώφρων επενδυτής θα αγόραζε ένα ρυπογόνο και μη ανταγωνιστικό εργοστάσιο.
Όμως τα μεταλλεία έχουν αξία και θα ήταν εύκολο να πουληθούν σε κάποιον που έχει ήδη εργοστάσιο, ίσως και εκτός ελληνικών συνόρων. Υπάρχουν εργοστάσια στη Βόρεια Μακεδονία αλλά και στην Τουρκία που θα ήθελαν το μετάλλευμα, αλλά όχι φυσικά το εργοστάσιο της Λάρυμνας. Το πιθανότερο λοιπόν είναι να πουληθούν τα μεταλλεία και να κλείσει το εργοστάσιο.
Μία κρίσιμη πρώτη ύλη
Αν και όλα τα παραπάνω δεν αφήνουν πολλά περιθώρια αισιοδοξίας για το μέλλον της ΛΑΡΚΟ, υπάρχει ένα σχέδιο –δύσκολο μεν στην εφαρμογή–, που θα μπορούσε όχι μόνο να κάνει βιώσιμη και ανταγωνιστική τη ΛΑΡΚΟ, αλλά και να εγγυηθεί τα επόμενα 100 χρόνια (τόσο περίπου αναμένεται να διαρκέσουν τα βεβαιωμένα αποθέματα νικελίου, που ανέρχονται σε 2 εκατ. τόνους).
Το κύριο προϊόν της ΛΑΡΚΟ είναι το σιδηρονικέλιο. Όμως μέσα στο κράμα σιδηρονικελίου υπάρχει και ποσότητα κοβαλτίου που πάει χαμένη. Η ΛΑΡΚΟ δεν έχει τη δυνατότητα να ξεχωρίσει το κοβάλτιο από το νικέλιο. Αυτό σημαίνει ότι με τις σημερινές τιμές χάνει 70-100 εκατ. δολάρια ετησίως από τη μη εξαγωγή του κοβαλτίου. Το κοβάλτιο έχει χαρακτηριστεί από την Ε.Ε. στρατηγική πρώτη ύλη (Critical Raw Material), αφού είναι απολύτως αναγκαίο για την παραγωγή μπαταριών.
Οι ανάγκες της Ε.Ε. σε κοβάλτιο εκτιμώνται ότι το 2025 θα είναι 53.000 τόνοι, αλλά μόνο 2.300 τόνοι παράγονται εντός της Ε.Ε. (Φινλανδία). Το υπόλοιπο το προμηθεύεται κυρίως από τη Ρωσία και το Κονγκό. Εάν η ΛΑΡΚΟ επενδύσει στην υδρομεταλλουργία θα είναι σε θέση να παράγει 2.000-3.000 τόνους κοβαλτίου τον χρόνο, καλύπτοντας συνολικά το 10% των αναγκών της Ε.Ε. μαζί με τη Φινλανδία.
Ένα πιθανό σενάριο διάσωσης της ΛΑΡΚΟ θα είχε τρία σκέλη: Πρώτον, να χαρακτηριστεί η ΛΑΡΚΟ στρατηγικής σημασίας βιομηχανία για την Ε.Ε. λόγω κοβαλτίου και να αρθεί το πρόστιμο. Δεύτερον, να χρηματοδοτηθεί σε πρώτη φάση η αντιμετώπιση των περιβαλλοντικών προβλημάτων και η επένδυση στην υδρομεταλλουργία από την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων μέσω του προγράμματος Γιούνκερ. Και τρίτον, να αντιμετωπιστεί το ενεργειακό κόστος με ανανεώσιμες πηγές (ανεμογεννήτριες ή ηλιακά).
Για να γίνουν φυσικά όλα αυτά χρειάζονται όραμα, ικανή διοίκηση με ενθουσιασμό και όρεξη για το εγχείρημα, σκληρή δουλειά και συντονισμός από πολλούς ενδιαφερόμενους φορείς.
Όμως, τα οφέλη αν επιτύχει θα είναι πολλά και για τη χώρα και για την Ε.Ε., αλλά και για τις τοπικές κοινωνίες και τους εργαζομένους, που τόσα έχουν δώσει τον τελευταίο μισό και πλέον αιώνα.
* Ο κ. Ανδρέας Κούτρας είναι πρόεδρος της Intrakat.
[ΠΗΓΗ: ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ ΚΥΡ_ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΑ, του Ανδρέα Κούτρα*, 6/10/2019]